Á maður að efast um efasemdir David Humes?

Þetta er áframhald af hugleiðingum sem koma fram í þessari grein: Sannleikurinn og umburðarlyndi

Efasemdamaðurinn David Hume hafði líklegast mest áhrif á efasemda hugmyndafræði okkar tíma. Hume trúði því að allar hugmyndir væru annað hvort sannar samkvæmt skilgreiningu eða vegna þess að við gætum sannrænt þær með skynfærunum. Samkvæmt Hume þá er ekki hægt að skynja neitt nema hinn efnislega heim þá ætti ekki að trúa neinu sem er aðeins huglægt, þar á meðal Guð. Ástæðan samkvæmt Hume var sú að trúa einhverju sem væri ekki hægt að sanna með skynfærunum hefði enga merkingu og því rangt að trúa því.

Hume setti þetta svona fram:

• fullyrðingar um sannleikann eru sannar ef þær eru það samkvæmt skilgreiningu.
• aðrar fullyrðingar verður að vera hægt að staðfesta í gegnum skynfærin fimm

Þótt að Hume skilgreindi sig sem efasemdamann þá efaðist hann ekki um þessa aðferð sína til að nálgast sannleikann.

Út frá þessum forsendum þá sagði Hume þetta:

If we take in our hand any volume-of divinity or school metaphysics, for instance - let us ask, "Does it contain any experimental reasoning concertning matter of fact and existence?" No. Commit it then to the flames, for it can contain nothing but sophistryand illusion"

Svo að afleiðing af þessum hugsunarhætti Humes er að þarna útilokar allar trúarlegar bækur sem einskisvirði vegna þess að þær innihalda engann mælanlegann efnislegann sannleika. 

Tvö hundruð árum seinna þá breyttist þessi hugmyndafræði David Hume's í "principle of empirical verifiability" af heimspekinginum A.J.Ayer.  Þessi hugmyndafræði segir aðeins það sem er satt samkvæmt skilgreiningu eða er hægt að staðfesta með tilraunum geti haft einhvern sannleika sem er þess virði að vita.  Sú hugmyndafræði trollreið síðan háskólum um víða veröld á síðustu öld.

Gallinn við röksemdarfærslu David Humer og A.J.Ayer er að þær standast ekki sínar eigin kröfur. Skoðum þetta, aðeins staðhæfingar sem hafa einhverja merkingu eru þessar:

1. Aðeins staðhæfingar sem eru sannar samkvæmt skilgreiningu
2. Aðeins staðhæfingar sem hægt er að sanna með rannsóknum og athugunum.

Þar sem að þessar reglur "principle of empirical verifiability" eru ekki sannar samkvæmt skilgreiningu og er ekki hægt að sanna með rannsóknum og athugunum þá geta þær ekki haft einhverja merkingu.  Þær standast ekki sínar eigin kröfur.  Það er engin spurning að við getum öðlast þekkingu sem er hellings virði með rannsóknum en það þýðir ekki að allar fullyrðingar um alheiminn geti ekki verið sannar nema þær standist þessar kröfur sem David Hume og A.J.Ayer setja fram.

Svo, það er ekki ástæða til að henda öllum bókum sem fjalla um andleg málefni á bálið eins og David Hume fannst. Heimurinn inniheldur meira en efni. Ef svo væri ekki þá gætum við vigtað ást, fundið atómið sem veldur hugrekki og fundið efnasamsetningu haturs.

Athugasemdir

[Jakob (IP-tala skráð) 8.7.2008 kl. 12:36]

Sæll.

Ef ég er að skilja þetta rétt, er þá ekki David Hume að útiloka kenningarleg eðlisfræði (theoretical physics) og álíka raungreinar sem aðeins er hægt að fjalla um huglega?

[Mofi, 8.7.2008 kl. 12:48]

Það kom eftir tíma Humes svo spurning hvernig hann hefði litið á þannig fræði. Mín persónulega skoðun er að hann var að ráðast gegn öllum trúarbrögðum; vildi aðeins það sem hægt væri sanna með rannsóknum. Skil þá afstöðu í rauninni að mörgu leiti; hljómar ágætlega að losna við margt af því rugli sem er að finna í samfélaginu. Þangað til að það kemur að manns eigin rugli :)

Gott dæmi ( theoretical phsics ) samt um einmitt eitthvað sem við eins og staðan er í dag, glímum bara við á huglegan máta.

[Mofi, 10.7.2008 kl. 10:02]

Góður punktur Haukur. Þótt það er ekki hægt að stunda beinar mælingar þá er hægt að nota þetta til að gera spár og þær hafa verið að ganga eftir í mörgum tilfellum.

[Zaraþústra, 7.8.2008 kl. 13:55]

Nei, þetta útilokar ekki kennilega eðlisfræði frekar en stærðfræði (sem er algjörlega huglægt fyrirbæri, Mofi er væntanlega að tala um yfirnáttúrleg fyrirbæri).  Kennileg eðlisfræði gengur út á að setja fram kenningar að gefnum ákveðnum forsendum (t.d. eins og að gefa sér að ljóshraðinn sé endanlegur og óháður hraða athuganda), sú forsenda er sönn innan þessa hugmyndakerfis vegna þess að við höfum gefið okkur að hún sé sönn.  Til þess að sannreyna hvort kenningin standist þarftu að staðfesta afleiðingar kenningarinnar með rannsóknum (eigin skynfærum). David Hume fjallaði sérstaklega um sannleika stærðfræðilegra hugmynda á þessum nótum. Ég skil reyndar ekki alveg þessa gagnrýni, staðfesting með skynfærunum er langt frá því að vera nógu gott fyrir Hume til þess að geta komist að sannleika.  Hann skrifaði mikið um rökfræðilegt fyrirbrigði sem kallast aðleiðsla.

Þorri fólks hefur náttúrulega tilhneigingu til að vera fullvisst í sinni sök og standa fast á skoðunum sínum. Menn líta hlutina aðeins frá einni hlið og hafa engar hugmyndir um andstæð rök, svo þeir gleypa í fljótræði við því sem er þeim að skapi, en vilja hvorki sjá né heyra þá sem aðhyllast andstæð viðhorf. Þurfi þeir að hika og vega málin og meta, þá fipar það skilningsgáfu þeirra, setur skorður við ástríðum þeirra og tefur þá við verk sín. Þeir eru því ekki í rónni fyrr en þeir losna við allar þessar amasömu vöflur og reyna því að ganga sem allra lengst í kokhraustri vissu og halda í skoðanir sínar af sem mestri þrákelkni. En yrði þeim sem eru svo einstrengingslegir í hugsun, ljóst hve undarlega vanmáttug skilningsgáfa vor mannanna er - jafnvel þegar hún nær hvað mestri fullkomnun og er hvað nákvæmust og gætnust í dómum sínum - þá yrðu þeir hógværari og héldu frekar aftur af sér, og það drægi úr sjálfumgleði þeirra og fordómum í garð andstæðinga sinna. -- David Hume